چطور با کودکان لجباز رفتار کنیم?

لجباز یا مصمم؟

در ابتدا لازم میدانم تعریفی از لجبازی  با مصمم بودن را ارائه بدهم. پس باید دقت کنید که آیا کودک شما لجباز است یا مصمم. مصمم بودن یعنی اینکه ما بر سر رسیدن به اهدافمان سرسختی مثبت داشته باشیم و بر موانع پیش رو غلبه‌‌ کنیم.  ولی لجبازی یعنی پافشاری مصرانه‌ای که از روی نادانی و ناپختگی باشد. به کودکی که  به هیچ‌ عنوان حاضر نیست کوچک‌ترین یا کمترین تغییری در رفتار خود ایجاد کند و مدام در پی اینست که ساز مخالف بزند و سر آخر حرف خودش را به کُرسی بنشاند، کودک لجباز گفته میشود. مثلا سرسختی بی‌جا در خوردن غذا یا پوشیدن لباس چیزی جز لجبازی  نیست. به تعبیری دیگر، سرسختی در وجه مثبت نشاندهنده قاطعیت و اراده‌ی قوی و در وجه منفی نشاندهنده لجبازی است.

مشخصات کودکان لجباز

• نیاز شدیدی به توجه و شنیده شدن دارند
• تمایل تندخویانه به استقلال دارند
• کج خلقی آنها نسبت به هم‌ سالانشان بیشتر است
•  رفتار رئیس‌ گونه دارند
• سرعت کارها را طبق میل خود انجام میدهند

نحوه برخورد با کودکان لجباز

خواباندن کودک لجباز در تختش، غذا دادن به کودکی که قاشق و چنگالش را عمدا به زمین می‌اندازد، متقاعد کردن کودک یک‌دنده‌ای که مدام در حال جیغ کشیدن و …. است تا به مدرسه نرود، از سری مشکلاتی است که والدین کودکان لجباز با آنها روبرو هستند. احتمالا اینگونه لجبازی‌ها  منشأ ژنتیکی دارند، اما گاهی اوقات این خودِ والدین هستند که با برخورد غیر اصولی‌ باعث لجباز بار آمدن کودک‌شان می‌شوند.

در نهایت پیشنهاد میکنم از این به بعد در برخورد با لجبازی فرزندتان اینگونه عمل کنید:

 فرصت شنیده شدن را از او نگیرید

همانطور که میدانیم ارتباط باید دوطرفه باشد. اگر می‌خواهید کودک لجباز شما به حرف‌تان گوش کند، اول از همه باید حرف او را بشنوید. کودک لجباز اگر حس کند که شما قصد شنیدن حرفش را ندارید، ممکن است سریع حالت تدافعی پیدا کند. پس هرگاه کودک‌تان روی انجام دادن یا انجام ندادن کاری لجبازی کرد، به‌ جای اینکه بلافاصله رفتار خشمگینانه ای داشته باشید به او فرصت شنیده شدن بدهید. سعی کنید با مهربانی به کودک خود نزدیک شده، با او صحبت کنید و علت مخالفتش را جویا شوید.

 با او ارتباط نزدیک برقرارکنید

وقتی کودک خود را مجبور به انجام کاری می‌کنید، خودتان باعث می‌شوید که او سرپیچی کند و دقیقا تشویق و ترغیب به انجام  کاری بشود که او را  نهی کرده‌اید . البته این مقاومت کودک،  واکنشی غریزی در پاسخ به اجبار است و محدود به رده‌ی سنی خاصی نیست و در بزرگ‌سالان هم اتفاق می‌افتد.

مثلا اگر از وقت خواب کودک‌تان گذشته است و او هنوز تمایل و اصرار دارد که پای تلویزیون بنشیند، نباید با اجبار او را به تختخواب ببرید. در عوض در کنار او بنشینید و با او مشغول تماشای تلویزیون بشوید. با این روش شما با او ابراز هم‌دلی کرده اید و او کم کم در مقابل شما  نرم میشود و راحت‌تر به حرف‌تان گوش میکند. کودکانی که با والدین یا پرستار خود ارتباط بهتری دارند، میل بیشتری برای مشارکت و فرمان‌پذیری از آنها نشان می‌دهند.

به او حق انتخاب بدهید

اکثر اوقات کودکان دوست ندارند به آنها امر و نهی شود. مثلا اگر به کودک لجباز خود دستور دهید که باید رأس فلان ساعت در تختخوابش باشد، تعجبی ندارد که او با رفتاری خشونت آمیز به شما «نه» بگوید یا اگر به پسربچه‌ی یک‌دنده‌ی خود اصرار کنید که فقط و فقط باید همان اسباب‌بازی که مد نظر شماست را بخرد، مطمئن باشید که بر روی اسباب‌بازی مورد نظر خودش پافشاری خواهد کرد.

به‌جای اینکه به کودک لجباز خود دستور دهید، به او حق انتخاب بدهید. مثلا بگویید: «خُب دیگه الان زمان خوابیدنه. دلت می‌خواد کدوم قصه‌ رو برات بخونم؟ بعد اسم چند قصه‌ را نام ببرید. اگر کودک‌تان هنوز نافرمانی کرد و گفت: من نمی‌خوام برم تو رختخواب. با آرامش و جدیت بگویید: نرفتن به تختخواب در این ساعت جزء انتخابهای تو نیست. و این جمله را چندین بار تکرار کنید، تا کودک‌تان ترغیب ‌شود که کوتاه بیاید.

توجه داشته باشید تعداد انتخاب‌هایی که در هر مورد در نظر می‌گیرید، باید در حد اعتدال باشد. مثلا اگر درِ کمد اسباب بازیهایش را باز کنید و به کودک خود بگویید که یک اسباب بازی انتخاب کند، احتمالا انتخابِ فقط یک  اسباب بازی از میان همه‌ی اسباب بازیهای که دارد، برایش سخت و گیج‌کننده خواهد بود. پس به او فرصت انتخاب بیشتری بدهید.

آرامش خود را حفظ کنید

اگر پاسخ شما به لجبازی کودکتان داد و بیداد باشد، نتیجه ای که نهایتا دریافت خواهید کرد جیغ کشیدن و خشم دو طرفه خواهد بود. در حقیقت داد و بیداد شما جرقه‌ای است برای شروع یک درگیری کلامی که فقط شرایط را بدتر می‌کند. فراموش نکنید که او یک کودک و ناپخته است و این شما هستید که بالغ و فهمیده اید. این وظیفه شماست که جریان گفت‌وگو را به سمتی هدایت کنید که به یک نتیجه‌ی معقول برسید. پس سعی کنید به کودک‌ خود کمک کنید تا متوجه شود که باید دست از لجبازی بردارد و آنچه را که مناسب است انجام بدهد.

مراقبه، ورزش و موسیقی از جمله مؤثرترین و بهترین روشهای تقویت آرامش هستند. به موسیقی‌های آرامش‌بخش گوش کنید و حتی اگر امکاناتش را دارید، خودتان ساز یاد بگیرید و در منزل قطعات آرامش‌بخش بنوازید تا کودک‌تان نیز بشنود و او هم آرام شود. گاهی اوقات هم به آهنگ مورد علاقه‌ی او گوش دهید تا بفهمد در نزد شما دارای ارزش و اعتبار است.

با او همکاری کنید

کودکان لجباز در مورد رفتاری که با آنان می‌شود، روحیه‌ی بسیار حساسی دارند. پس هنگام صحبت کردن با چنین کودکانی، نسبت به لحن، زبان بدن و کلماتی که استفاده می‌کنید محتاط باشید. اگر رفتار شما باعث آزار کودک لجباز‌تان شود، او حالت تدافعی به خود میگیرد و ممکن است سرکشی و حاضرجوابی کند و رفتارهای پرخاشگرانه ازخود نشان بدهد. مطمئن باشید که نحوه‌ی رفتار شما تأثیر خیلی زیادی در عکس العمل کودک‌تان خواهد داشت. مثلا به جای «ازت میخوام که این‌کار رو انجام بدی.» از جملاتی مثل «بیا با هم‌دیگه این کار رو انجام بدیم.» یا «چطوره این کار رو امتحان کنیم.» استفاده کنید.

برای اینکه کودک‌تان به انجام کار خاصی ترغیب شود،  سعی کنید بازی‌های سرگرم‌کننده ترتیب بدهید. مثلا اگر کودک لجبازتان اسباب‌بازی‌هایش را جمع‌وجور نمی‌کند، اول خودتان دست به کار شوید و بعد از او بخواهید که در کار مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها شما را  همراهی‌کند. حتی می‌توانید برای اینکه بازیِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها جذاب‌تر شود، زمانی را در نظر گرفته و برنده بازی را کسی در نظر بگیرید که بیشترین تعداد را جمع کرده است. مطمئن باشید این ترفندهای ساده، کوچک و معمولی جواب می‌دهند و هدف‌شان این است که با کودک خود رفیق و همدل شوید.

به او احترام بگذارید

اگر توقعتان اینست که کودک‌تان به شما و تصمیمات‌تان احترام بگذارد، شما هم باید به او احترام بگذارید. یادتان باشد که نمی‌توانید با تحمیل قدرت، زور و اجبار، کودک خود را به حرف‌شنوی وادار کنید. پس:

• به‌جای امر و نهی کردن، سعی کنید زمینه‌های مشارکت و همیاری را بوجود بیاورید.
• هیجگاه افکار و احساسات کودک‌تان را نادیده نگیرید و با او ابراز هم‌دردی کنید.
• اجازه بدهیدکودک‌تان کارهایی را که بدون کمک شما از پس آن برمی آید، خودش به تنهایی انجام بدهد و از اینکه بخشی از کار را بگیرید تا از بار مسئولیتش کم شود بپرهیزید تا به این ترتیب به او نشان بدهید که مورد اعتماد شماست.
• حرف و عمل‌تان را یکی کنید.

 از زاویه‌ی دید او وارد شوید

برای اینکه بتوانید علت رفتار لجبازانه‌ی کودک خود را متوجه شوید، از زاویه‌‌ی دید او به مسأله نگاه کنید. یعنی اینکه خودتان را به جای کودک‌تان بگذارید و تصور کنید چه چیزی باعث می‌شود که لجبازی نشان بدهید. هرچه کودک خود را بهتر بشناسید، راحت‌تر می‌توانید او را متقاعد کنید.  مثلا اگر کودک‌تان مایل به انجام تکالیفش نیست، شاید دلیلش اینست که حجم تکالیفش زیاد است و او گیج و سر در گم شده است. در چنین مواردی می‌توانید تکالیفش را به قسمتهای کوچک‌تر تقسیم کنید تا بتواند هر بخش را در یک فاصله زمانی کوتاه‌‌تر به انجام برساند و از سر در گمی خارج شود. همچنین می‌توانید بین تکالیفش استراحتهای کوتاه در نظر بگیرید تا فشار کمتری به او وارد شود.

تشنج را از محیط منزل دور کنید

کلام آخر: یک روش یادگیری بچه‌ها از طریق تجربه و مشاهده‌ی اَعمال و رفتار اطرافیان‌شان است. اگر آنها مدام والدین خود را در حال جرو بحث ببینند، تعجبی ندارد که این رفتار را تقلید کنند. اختلافات زناشویی باعث برهم خوردن آرامش منزل و ایجاد محیطی متشنج می‌شود که روی خلق‌‌وخو و رفتار کودکان تأثیر نامطلوبی خواهد گذاشت. مطالعات نشان داده است اختلافات والدین می‌تواند به گوشه‌گیری اجتماعی یا حتی پرخاشگری کودکان منجر شود.

منبع: چطور