راه های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس فرزندتان برای سلامتی روان و روابط اجتماعی او بسیار لازم و ضروری است. اعتماد به نفس عاملی برای خوشبختی و موفقیت فرزند در کودکی و بزرگسالی خواهد بود. احساسی که نسبت به خودتان دارید بر رفتار شما تأثیر گذار است و ربطی هم به سن و سالتان ندارد. اگر احساس خوبی نسبت به خود داشته باشید آسان‌تر با دیگران وارد ارتباط می شوید و نسبت به آنها هم احساس خوبی خواهید داشت.

در ادامه، توصیه‌هایی که در این مقاله آورده شده است باعث افزایش اعتماد به نفس در کودک شما خواهد بود.

کودک باید تصویر مثبت از خود داشته باشد

کودک باید از تصویر خودش در آینه خوشش بیاید، باید از شخصیتش، از کسی که هست خوشحال و راضی باشد. او باید به این باور برسد که می‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد و شایسته‌ی دوست داشتن است. سرچشمه‌ی ارزشهای کودک، پدر و مادرش هستند.
داشتن برداشت منفی از خود باعث تدریجی بروز مشکلات رفتاری در ارتباط با دیگران، فعالیت‌های مدرسه، کار، ازدواج و… می‌شود. لازم بذکر است که ارزش دادن به خود به روش صحیح به معنی خودشیفتگی نیست. خود را ارزشمند دانستن به شیوه‌ی درست، یعنی فرزندتان نقاط قوت و ضعفش را می‌شناسد، به خاطر نقاط قوتش احساس خشنودی می‌کند و با ضعف‌ها و مشکلاتش کنار می‌آید و در صورت امکان آنها را برطرف می‌کند.

پدر و مادری دلبسته به فرزند باشید

وقتی نوزادی همیشه جایی در آغوش مادر یا پدرش داشته باشد یا هر زمان که بخواهد از پستان مادرش شیر بخورد و پاسخ گریه‌هایش نوازش و مهربانی باشد احساس ارزشمند بودن می‌کند و از حسی که دریافت می‌کند لذت می‌برد.
اینکه والدین پاسخگوی نوزاد باشند کلید ارزشمند شمرده شدن فرزندشان خواهند بود. همینکه کودک اشاره کند و پدر و مادر در اختیار او بگیرند و این رفتار در طول یک سال اول زندگی بارها و بلکه هزاران بار تکرار شود، نوزاد می‌فهمد «کسی به من گوش می‌کند و پاسخ می‌دهد، پس من ارزشمندم!» البته واقعیت اینست که شما همیشه نمی‌توانید در خدمت نوزاد باشید و با بزرگ‌تر شدن کودک، او باید باد بگیرد همیشه نمی‌تواند به خواسته‌هایش برسد و اینکه باید نسبت به شرایط سازگار باشد. هدف این است که به او نشان دهید همیشه پشتیبان او هستید تا نوزاد ارزشمندی را در خود حس کند.

ایجاد اعتماد به نفس در کودکان از همان دوران نوزادی آغاز میشود. البته نوزاد نیازهای زیادی دارد و این همه نیاز به توجه، گاهی پدر یا مادر را خسته می کند و ممکن است رفتارهای نامناسبی از خود نشان بدهند. نکته ای که باید توجه داشت، اینست که پدر و مادر حساسیت خود را نسبت به نیازهای نوزادشان حفظ کنند.
زمانی که تربیت بر اساس پاسخگویی باشد، نوزادِ دلبسته می‌داند انتظار چه چیزی را داشته باشد اما نوزادِ گسسته گیج و سردرگم است. وقتی نیازهایش بی‌جواب می‌ماند، او پیام «بی‌ارزش بودن» را دریافت می‌کند و نتیجه می‌گیرد “من ارزشی ندارم”.
توجه به نیاز نوزاد در دو سال اول زندگی بسیار مهم است زیرا مغز کودک در این زمان به سرعت رشد می‌کند و الگوهای ارتباطی و مدل‌های ذهنی انجام کارها شکل می‌گیرد. اشاره‌ها و پاسخی که به آنها داده می‌شود، احساسات مثبت یا منفی را ایجاد می‌کنند. دریافت احساسات مثبت منجر به احساس خوبی و خوب بودن می‌شود و این بخشی از شخصیت نوزاد می‌شود. نوزادی که پیوسته و مرتب از پدر و مادرِ دلبسته احساس خوب دریافت می‌کند، در آینده هم این حس خوب را در خود حفظ می‌کند و اگر در این مسیر، توقفهایی صورت پذیرد به احتمال زیاد قادر خواهد بود دوباره حس خوبش را بازیابی کند.

این موضوع به ویژه در کودکانی که دچار  نقص و ناتوانی هستند،  از اهمیت بیشتری برخوردار است. تربیتی که بر اساس پاسخگویی به نیاز نوزاد و بودن والدین دلبسته باشد، باعث می‌شود کودکان بهتر با مشکلات مقابله کنند، نوزادان دلبسته حتی اگر در سال‌های بعد به دلیل مشکلات خانودگی کودکی خوبی نداشته باشند، بهتر می‌توانند این شرایط را پشت سر بگذارنند و این به دلیل درک حس خوب بودن در دو سال ابتدای زندگی است. اما  شاید از این روش در دوران نوزادی استفاده نشده باشد.  ولی جای نگرانی نیست. در مراحل بعدی کودک هم میشود اعتماد به نفس او را تقویت نمود.

  اعتماد به نفس خودتان را تقویت کنید

از آنجا که شما برای فرزندتان الگو هستید کوچکترین حرکات و رفتارهای شما بر روی اعتماد به نفس کودکتان تأثیرگذار است. پس بخشی از انرژی خود را صرف تقویت اعتماد به نفس خودتان بکنید. از این طریق بطور ناخودآگاه اعتماد به نفس او را هم تقویت خواهید کرد.

توجه و ابراز علاقه به فرزندتان در بیشتر موارد مشکلات خودتان را هم درمان می‌کند. نوزاد با نیازهای بی‌شمارش  خوبی‌ها و بدی‌های شما را آشکار می‌کند.

با گذشته‌تان کنار بیایید

باید بدانیم که اعتماد به نفس در کودکان اکتسابی است نه ارثی.  یعنی این والدین و اطرافیان کودک هستند که می توانند به او اعتماد به نفس بدهند و یا بالعکس شخصیت او را تخریب کنند. بد نیست دو لیست متفاوت به شرح زیر تهیه کنید.

• تهیه‌ی فهرستی از کارهای پدر و مادرتان که باعث تقویت اعتماد به نفس شما شدند.
• تهیه‌ی فهرستی از کارهای پدر و مادرتان که باعث تضعیف اعتماد به نفس شما شدند.
• حالا سعی کنید کارهای خوب و مفید را حفظ و از باقی دوری کنید. اگر انجام این کار برای‌تان سخت و مشکل است، از یک متخصص کمک بگیرید چون هم برای شما و هم برای کودکتان مفید است.

پدر و مادرتان را مقصر ندانید

شاید آنها برای رشد اعتماد به نفس شما تمام سعی‌شان را کرده‌اند.  شاید هم نادان و ناآگاه بوده اند و شیوه صحیح تربیتی را بلد نبوده اند.

برای کودکتان آینه‌ای پاک و شفاف باشید

واقعیت اینست که ما همیشه نمی توانیم قیافه‌ای شاد و بشاش داشته باشیم اما این را هم باید بدانیم که ناراحتی، از پدر یا مادر به فرزند منتقل می‌شود. در اولین سال‌های زندگی، برداشت کودک از خود، وابستگی بسیار زیادی  با برداشت مادر از خودش دارد. کودکتان از شما چه انعکاسی دریافت می‌کند؟ کودکان متوجه ناراحتی پنهان پشت یک قیافه‌ی شاد می‌شوند. آنها ناراحتی پدر و مادرشان را به خود نسبت می‌دهند. حتی نوزادان هم می‌دانند که وجود آنها باید مایه‌ی شادی والدین باشد و هنگامی که بزرگ‌تر می‌شوند حتی ممکن است شاد کردن پدر و مادر را وظیفه‌ی خود بدانند. وقتی شما احساس خوبی ندارید برداشت کودک این است که او به اندازه‌ی کافی خوب نیست. بنابراین اگر با مشکلات جدی مانند افسردگی یا اضطراب روبرو هستید، حتما پیش از اینکه بر فرزندتان اثر بگذارد، برای درمان اقدام کنید.

 بازتاب مثبتی به کودکتان بدهید

کودکان برداشت از خود را بخصوص در دوره‌ی پیش از مدرسه تا حد زیادی وابسته به بازتابی که از پدر و مادرشان دریافت می کنند می دانند. آیا به کودکتان نشان می‌دهید که از بودن با او خوشحال هستید؟ آیا نظر و خواسته‌ی او برای‌تان مهم است؟ از رفتار او خوشحال و راضی هستید؟ با دادن واکنش مثبت به کودک، او احساس خوبی نسبت به خودش خواهد داشت. همچنین او از شما انتظار دارد که رفتارهای ناپسندش را به او گوشزد کنید. گاهی همینکه مادر جور خاصی به کودکش نگاه کند برای متوقف کردن او کافیست. چنین کودکی لبریز و سرشار از بازتاب مثبت از سوی مادر است و زمانی که بازتابی منفی از مادر می‌گیرد به سرعت رفتارش را تغییر می‌دهد تا دوباره آن بازتاب مثبت را دریافت و حس خوبش را بازیابی کند.

با کودک بازی کنید

در حین بازی با کودکتان درباره‌ی او و خودتان چیزهای بسیاری می‌فهمید. بازی کردن با کودک این پیام را به او می‌دهد: «تو آنقدر ارزش داری که وقتم را با تو بگذرانم! تو خیلی برای من باارزشی!» کودکان در حین بازی احساس مهم بودن را دریافت می کنند. اینکه کاری را به پایان رسانده‌اند در شکل‌گیری رفتار آنها مؤثر است. پس به جای تماشای بازی فرزندتان، بخشی از آن باشید.

بگذارید کودک آغازگر بازی باشد

فعالیتی که به انتخاب کودک باشد، بیشتر از فعالیتی که یک بزرگسال پیشنهاد می‌کند دوام می‌آورد. انتخاب کردن یک نوع آموزش است و باعث تقویت حس ارزشمند بودن می شود. ایتکه فرزند حس کند شما چیزی را که او دوست دارد دوست دارید باعث بوجود آمدن حس خوبی در او می شود.

البته رفتار کردن والدین به چیزی که خواسته و انتخاب فرزند است گاهی زجرآور است، مثل خواندن کتاب مورد علاقه‌ی او برای هزارمین بار. شاید انجام یک بازی برای چندمین بار. البته اگر می توانید چیز جدیدی به بازی اضافه کنید، یا مثلا در میانه‌ی داستان از کودکتان سوالی بپرسید.

کاری کنید فرزندتان بداند مهم است

در طول بازی به کودکتان توجه کنید. اگر کودک متوجه بشود که جسمتان با اوست ولی ذهنتان جای دیگری است  حس می‌کند ارزشی برای‌تان ندارد و نتیجه می‌گیرد مهم نیست.

بازی پدر و مادر هم خوب است

شاید در ابتدا  برایتان دشوار بود که از بازی با فرزندتان لذت ببرید زیرا ممکن است سرتان شلوغ باشد و کارهای مهم‌تری داشته باشید. اما به تدریج متوجه می شوید که این زمان ویژه چقدر برای هر دوی شما مفید است. شما نیاز دارید مدتی از آن کارهای «مهم» فاصله بگیرید و روی این کوچولوی بسیار باارزش تمرکز کنید. بازی کردن حتی برایتان درمانگرهم خواهد  بود زیرا بدون اینکه متوجه باشید به آرامش می رسید. بازی کردن باعث آشنایی شما با توانایی‌ها و خلق‌وخوی فرزندتان خواهد بود.

بازی مثل سرمایه‌گذاری برای آینده است

برای برخی بزرگسالان رها کردن کارهای روزمره‌ی زندگی سخت است و شاید فکر کنند بازی با کودک‌شان اتلاف وقت است. کاری که در نظر شما بی‌اهمیت است، در نظر کودک‌تان بسیار مهم و باارزش است. هرچقدر برای گذران وقت با کودکتان اشتیاق بیشتری نشان دهید، وقتی او بزرگ‌تر شد علاقه‌ی بیشتری برای بودن در کنار شما خواهد داشت و شما می‌توانید او را در کارهای خود شریک کنید. بهتر است این طور به قضیه نگاه کنید: شما مشغول انجام مهم‌ترین کار دنیا که بزرگ کردن و پرورش یک انسان است، هستید.

فرزندتان را با نامش صدا کنید

نام یعنی منظور من «تو» هستی.  به کار بردن نام فرزندتان همراه با تماس چشمی و نوازش این پیام را به او می‌دهد: «تو برایم آدم ویژه‌ای هستی!» آغاز ارتباط با به کار بردن نامِ فرد، به مقدار بسیاری می تواند تأثیر مثبت داشته باشد.

والدین معمولا در موقعیت‌های متفاوت فرزندشان را به نحو متفاوت صدا می‌کنند. مثلا در حالت عادی فقط اسم او را به کار می‌برند: «آفرین مهدی! چه نقاشی قشنگی!» اما اگر کودک کار اشتباهی کرده باشد، شاید جور دیگری او را صدا کنند: «آقا مهدی، این چه کاری بود کردی؟!» در این مواقع هست که کودک متوجه می شود چگونه باید رفتار کند.

کودکانی که اعتماد به نفس بالاتری دارند، اطرافیان‌شان را بیشتر با نام یا عنوان آنها صدا می‌زنند، زیرا اعتماد به نفس بالا در کودکان باعث بهبود روابط‌ آنها با دیگران میشود. وقتی کودک‌تان می‌گوید «سلام بابا یا سلام مامان»، تأثیر بیشتری روی شما می‌گذارد تا یک «سلام» خالی. حتی دانش‌آموزی که معلمش را به اسم صدا می زند، راحت‌تر با او ارتباط برقرار می‌کند.

استعداد و علاقه‌ی کودک‌تان را پرورش دهید

یک راه دیگر برای ایجاد اعتماد به نفس در کودک شناسایی استعداد و علاقه‌مندی اوست. سعی کنید حداقل یک مورد از استعدادهای او را تقویت کنید. اگر کودک‌تان علاقمند به موسیقی است اما علاقه‌ای به درس خواندن ندارد، به او نشان دهید که از ساز زدن او لذت می برید و هم‌زمان او را تشویق به درس خواندن هم بکنید. با تقویت یک استعداد در کودک، اعتماد به نفس او تقویت می‌شود و به تدریج در درس‌هایش هم پیشرفت می‌کند. پس حداقل یک استعداد فرزندتان را بشناسید و آن را تقویت کنید، به مرور استعدادهای دیگر او هم شکوفا می‌شوند.

 به کودتان برای رسیدن به موفقیت کمک کنید

کمک به کودک برای کسب مهارت و تقویت استعدادش بخشی از تربیت و ایجاد اعتماد به نفس است. اگر متوجه استعدادی در کودکتان شده اید که خودش متوجه آن نشده، او را آگاه و تشویق کنید. سعی کنید بین اصرار کردن و حمایت کردن تعادل وجود داشته باشد، چون هر دو برای کودک لازم است. اگر بین شما و کودکتان تشویق وجود نداشته باشد، شما یک عامل مهم برای ایجاد اعتماد به نفس را از دست می‌دهید. اگر از کودک‌تان انتظارات نابه‌جا داشته باشید، او نسبت به توانایی‌هایش دچار تردید می‌شود.

کودک را بخاطر خودش دوست داشته باشید

ممکن است فرزندتان در زمینه نقاشی، موسیقی و ….  خیلی خوب باشد. اما جزء افراد برتر نباشد. به او ثابت کنید که او را به خاطر خودش دوست دارید نه به خاطر اینکه خوب نقاشی می کند یا خوب ساز می زند. این را با تماس چشمی و …. و جدای از نتیجه به او نشان بدهید. او باید بداند که عشق شما به او،  فقط بخاطر خودش است. نه بخاطر برتر شدن در حوزه یا فعالیت خاص. تنها چیزی که او باید در آن بهتر شود این است که «خودش» باشد.

موفقیت‌ها را یادآوری کنید

موفقیتهای او را مثل کارنامه‌ی درخشان، جوایز درسی و مدال‌های ورزشی یا تقدیرنامه‌ها را نگه‌ دارید و آنها را به نمایش بگذارید. موفقیت‌ها را ثبت کنید. لازم نیست کودک‌تان  کار شاقی انجام بدهد. همین که یک مرحله را پشت سر میگذارد یک موفقیت محسوب می شود. کودک به مرور زمان با دیدن عکسهای مراحلی که گذرانده است حس ارزشمندی دریافت می کند.

سعی کنید بچه‌ها خانه‌ را دوست داشته باشند

سعی کنید دوستانِ فرزندتان را به خانه‌تان دعوت کنید. احتمالاً این کار برای شما  زحمت دارد اما باعث می‌شود با دوستان فرزندتان آشنا شوید و بتوانید آنها را از نظر شخصیت، رفتار و سطح اجتماعی بررسی کنید.

منبع: چطور