وقتی سخنرانی می‌کنید، واقعا سرزنده هستید؛ زیرا قرارگرفتن روی صحنه، همه‌ی حواس شما را فعال می‌کند. بوی موفقیت را همچنان‌که سخنرانی می‌کنید، استشمام می‌کنید. طعم اضطراب و نگرانی را هم در دل خود می‌چشید.ئر موقع سخنرانی باید همه‌ی حواستان را به‌کار بگیرید تا تجربه‌ای هیجان‌انگیز و به‌یادماندنی را برای مخاطبان خود رقم بزنید. بهره‌گیری درست از کمک‌های حسی،ابزار حسی و.. سخنرانی پرشورونشاطی را برای شما و مخاطبان‌تان به ارمغان می‌آورد. برای آشنایی بیشتر با موضوع استفاده از حواس و ابزارهای حسی در سخنرانی که توسط استاد امید خیریه گرداوری شده تا انتهای این مطلب از سایت سخن امید همراه ما باشید.
بینایی
مخاطبان در طول سخنرانی، شما و همه‌ی کمک‌های بصری مورداستفاده در سخنرانی را می‌بینند. مخاطبان باید در تمام طول سخنرانی به شما نگاه کنند. بنابراین، باید توجه و اشتیاق آنها را با رعایت موارد زیر حفظ کنید:
به‌‌گونه‌ای لباس بپوشید که متناسب با شخصیت شما باشد. مثلا آیا می‌توانید استیو جابز را درحالی تصور کنید که با کت و شلوار و کراوات سخنرانی می‌کند؟
رنگ‌هایی بپوشید که با شرایط و محیطِ سخنرانی سازگار بوده و برای مخاطبان جذاب باشد.
به‌کمک حرکات و زبان بدن، اعتمادبه‌نفس خود را نشان دهید. برای نمونه، استیو جابز حتی زمانی‌که درباره‌ی «ایرادهای» آی‌فون ۴ سخن می‌گفت، همچنان بر خود مسلط بود و لحظه‌ای، اعتمادبه‌نفس خود را از دست نمی‌داد.
حرکات و اشاراتی را به‌کار ببرید که با پیام شما هماهنگ باشد
صدا
صدای شما نیز می‌تواند به‌عنوان کمکی حسی در سخنرانی عمل کند. برای افزایش تأثیرگذاری صدای خود باید:
در لحن خود تنوع ایجاد کنید؛
واژه‌ها را به‌صورتی درست و مناسب، تلفظ و بیان کنید.
با صدای بلند و واضح صحبت کنید؛
اگر از صدایی به‌جز صدای خودتان استفاده می‌کنید:
درصورت امکان، از آن صدا به‌عنوان عاملی برای جلب توجه استفاده کنید؛
از صدایی با کیفیت بالا استفاده کنید.
گرافیک و تصاویر متحرک
بهره‌گیری از گرافیک و تصاویر متحرک (پویانمایی) به بهبود سخنرانی شما می‌انجامد. پیشنهادهای مفید برای بهره‌گیری از گرافیک و تصاویر پویا عبارت‌اند از:
گرافیک‌های مورداستفاده باید در تمام طول سخنرانی هماهنگ و سازگار با یکدیگر باشند؛
توجه کنید که آیا استفاده از تصویری واقعی ضروری است یا خیر؛
هنگام به‌کارگیری متن و گرافیک، هر دو را به‌صورت هم‌زمان نمایش دهید.
گاهی بهتر است که کمتر از گرافیک و تصاویر متحرک بهره بگیرید؛
متن
برای نمایش متن به‌صورت ارائه‌ی بصری، باید به نکات زیر توجه کنید:
متن باید از راست به چپ و بالا به پایین خوانده شود؛
تورفتگی ابتدای پاراگراف و فاصله‌ی میان خطوط، مناسب باشد؛
شفافیت: از زبانی قابل‌فهم برای مخاطبانِ هدف استفاده کنید و اصطلاحات تخصصی را با واژگانی مناسب تعریف کنید.
جملات یا پاراگراف‌ها را در همان صفحه‌ای که نمایش داده شده‌اند به پایان برسانید و از نمایش جملات و پاراگراف‌های ناتمام در یک صفحه بپرهیزید.
بنا به پژوهش‌های اخیر، پنج عامل زیر در ارزیابی کیفیت متن مهم است:
کم‌گویی: کمترین توضیحات لازم را بیان کنید.
عبارات گذار: به‌منظور تسهیل جریان ایده‌ها، زمانی که از یک موضوع به موضوع دیگری می‌روید، از عبارات گذار مناسب استفاده کنید.
سطح خوانش: توجه کنید که سطح خوانش مطالب با سطح یادگیری مخاطبان متناسب باشد.
ویرایش: اشتباهات دستورزبانی، املایی و نشانه‌گذاری را اصلاح کنید.
ویدئو
نمایش ویدئو روش بسیار خوبی برای جلب توجه مخاطبان است؛ ولی گاهی نیز موجب حواس‌پرتی مخاطبان از اطلاعات مهم‌تر می‌شود. در ادامه، چند پیشنهاد سودمند برای بهره‌گیری از ویدئو ارائه می‌دهیم:
از ویدئو برای تأکید بر اطلاعات مهم استفاده کنید؛
مدت‌زمان ویدئو حتما باید مناسب باشد؛
توجه کنید که ویدئو در چه قسمتی از سخنرانی نمایش داده می‌شود؛
باید بر ویدئو کنترل داشته باشید و به‌راحتی بتوانید در زمان پخش، آن را نگه دارید، متوقف کنید یا تکرار کنید.
اهمیت آماده‌سازی
آماده‌سازی مهم‌ترین بخش کمک‌های حسی است که در فرایند سخنرانی نقش ویژه ای دارد. حتما بکوشید در همان محل اجرا تمرین سخنرانی کنید. ویژگی‌های آکوستیک سالن، میزان دید مخاطبان و امکان ارائه‌ی اشیا و بوها را در سالن بدون منحرف‌شدن حواس مخاطبان بررسی کنید. از چند نفر بخواهید که پیش از سخنرانی، در تمرین شما حضور پیدا کنند تا بتوانید هر گونه نقص موجود را پیش از سخنرانی نهایی اصلاح کنید و اطمینان یابید که سخنرانی شما به روان‌ترین و بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد.
نکات مهم در طراحی
طراحی ارائه‌ای مؤثر و جذاب در ساخت پاورپوینت یا سایر برنامه‌های ارائه، به گرافیک، فونت و ساختار ساده‌ای نیاز دارد. چه به پاورپوینت علاقه‌مند باشید و چه از آن بیزار باشید، پاورپوینت و اسلایدهای موجود از نوع پاورپوینت، رایج‌ترین شکل کمک‌های بصری در سخنرانی‌ها و ارائه‌ها به‌شمار می‌رود. بسیاری از ما با ارائه‌های پاورپوینت خسته‌کننده‌ای روبه‌رو شده‌ایم که در آنها حجم زیادی از اطلاعات ارائه می‌شود و خلاقیتی وجود ندارد.
بایدها و نبایدهای بهره‌گیری از پاورپوینت
در تهیه پاورپوینت این موارد را در نظر بگیرید:
به‌جای نوشتن تمام مطالب در اسلایدها، نکات اصلی را در نقطه‌گلوله‌ها و عنوان‌هایی بیان کنید که طول آنها حداکثر ۳ تا ۵ کلمه است؛
مطالب هر اسلاید بیش از ۵ تا ۷ خط نباشد؛
به‌جای قراردادن اطلاعات بسیار زیاد در یک اسلاید، از ۲ اسلاید یا بیشتر بهره بگیرید؛
در تمام طول ارائه به «موضوع» اصلی خود توجه کنید و مثلا در هر اسلاید به موضوع متفاوتی اشاره نکنید؛
از عبارات گذار بیش از حد استفاده نکنید چون این عبارات برای بهبود ارائه‌ی شما هستند، نه اینکه سراسر ارائه‌ی شما را پُرکنند؛
رنگ‌ها هم برای بهبود ارائه‌ی شما به‌کار می‌روند پس در ترکیب رنگ‌ها دقت کنید و اطمینان یابید که مخاطبان به‌راحتی می‌توانند متن را بخوانند؛
فهرستی از محتوای موردارائه تهیه کنید تا مخاطبان بدانند که باید دقیقا انتظار چه مطالبی را از ارائه‌ی شما داشته باشند؛
برای نکات اصلی از فونت با اندازه کمتر از ۱۸ استفاده نکنید. برای نکات فرعی باید از فونتی کوچک‌تر بهره بگیرید؛
هرگز فونت‌های پیچیده و ناخوانا به‌کار نبرید؛
رنگ فونت باید به‌راحتی از رنگ پس‌زمینه قابل‌تشخیص باشد.
این نکات به کاربر کمک می‌کند تا در تهیه پاورپوینت برای ارائه با توجه به قابلیت‌های نرم‌افزار، بهتر عمل کند.
بهره‌گیری از متن و گرافیک خوانا
بهره‌گیری از عناصر گرافیکی مناسب، بسیار اثربخش است؛ زیرا افراد مطالب مصور را سریع‌تر از مطالبی که صرفا از متن تشکیل شده‌اند، تشخیص می‌دهند. در زمان خلق کمک‌های بصری خود، توجه کنید که متن و گرافیک مورداستفاده خوانا باشد.
بخش‌بندی مطالب
برای بخش‌بندی مطالب از عنوان‌ها و زیرعنوان‌هایی با فونت بزرگ‌تر استفاده کنید؛
برای اطلاعات مهم از حالت‌های بولد (فونت پررنگ) یا ایتالیک (فونت مایل) استفاده کنید؛
برای مرتب‌کردن مطالب از نقطه‌گوله یا فهرست استفاده کنید؛
فهرست باید ظاهر خوبی داشته باشد (به‌راحتی خوانا باشد).
بهره‌گیری از نمودار و شکل
اطلاعات ارائه‌شده در شکل و نمودار باید واضح باشد و به درک سخنرانی شما کمک کند؛
در صورت لزوم، رنگ‌های موجود در نمودار یا شکل را هماهنگ کنید؛
از متن برای توضیح نمودار و شکل خود بهره بگیرید؛ متن مورداستفاده باید کوتاه و مختصر باشد و درعین‌حال، نکات مهم را بیان کند؛
از نمودارها و شکل‌هایی که ممکن است برای مخاطبان گمراه‌کننده باشد، استفاده نکنید.
جمله‌بندی و حروف‌نگاری
فونت‌های بزرگ و خوانا به‌کار ببرید؛
موجز باشید و تا جای ممکن متن کوتاهی بنویسید؛
از زبانی ساده استفاده کنید تا از سردرگمی مخاطبان جلوگیری کنید؛
از یک یا دو نوع فونت در متن خود استفاده کنید؛
در زمان تعیین اندازه و نوع فونت، به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (مانند سن) مخاطبان توجه کنید؛
تعداد خطوط موجود در هر اسلاید را به حداکثر ۶ خط کاهش دهید و در هر خط نیز حداکثر از ۶ واژه استفاده کنید.
یکی از اشتباهات رایج، استفاده از متن‌های طولانی در اسلاید است. به‌راحتی و با کاهش حجم متن می‌توان از این اشتباه جلوگیری کرد.
رنگ
از رنگ برای وضوح و تأکید استفاده کنید، نه برای تزیین متن؛
از ترکیب‌های رنگی استفاده کنید؛
در سرتاسر ارائه‌ی خود از ترکیب رنگی مشابهی استفاده کنید؛
برای تأکید بر نکات اصلی از رنگ‌های قراردادی استفاده کنید.
نقش رنگ‌ها
درصورت استفاده‌ی مناسب از رنگ‌ها، می‌توانید توجه مخاطبان را به اصطلاحات یا مفاهیم مهم در ارائه‌ی خود جلب کنید. رنگ‌ها همچنین می‌توانند احساسات را برانگیزند. برای دستیابی به این اهداف، باید از رنگ‌ها به‌صورتی سازگار و هماهنگ استفاده کنید.
مخاطبان اغلب جذب رنگ‌ها می‌شوند و معمولا ارائه‌های بدون رنگ برای آنها کسالت‌آور است. برخی از ارائه‌دهندگان، پیوسته ترکیب رنگی ارائه‌ی خود را تغییر می‌دهند تا از یکنواختی آن جلوگیری کنند. علاوه بر رنگ‌ها می‌توانید سایه‌های رنگ‌های خود را نیز تغییر دهید و از فام‌های متفاوتی از یک رنگ پایه بهره بگیرید.
یکی از معایب به‌کارگیری رنگ، مشکلاتی است که ممکن است برای افراد مبتلا به کوررنگی ایجاد کند. این افراد شاید برخی از اطلاعاتی را که به رنگ‌های خاصی نمایش داده شده‌اند، به‌درستی نبینند. بهره‌گیری از سایه‌هایی خاص به‌صورتی سازگار و موافق با یکدیگر می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
روانشناسی رنگ‌ها
در زمان گزینش رنگ‌های مورداستفاده، توجه به روانشناسی رنگ‌ها نیز مفید است. با جست‌وجو در اینترنت، می‌توانید مجموعه‌‌ای کامل از تحلیل‌های روانشناسی را که درباره‌ی معنای رنگ‌های مختلف نوشته شده‌اند، بیابید.
در فلیپ‌چارت، رنگ‌های آبی، سیاه و سبز بیش از رنگ‌های دیگر قابلیت دیده‌شدن دارند. اغلب مردم بر این باورند که آبی دلپذیرترین رنگ برای مشاهده است و قرمز نیز در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. اگرچه قرمز بیشترین قابلیت دیده‌شدن را دارد، بهره‌گیری بیش‌ازحد از آن نیز آزاردهنده است. از به‌کارگیری رنگ‌های بنفش، زرد، صورتی و قهوه‌ای بپرهیزید؛ زیرا تشخیص آنها از سایر رنگ‌ها دشوارتر است.
در زمان ترسیم شکل، توجه داشته باشید که رنگ‌های روشن موجب تمرکز بیشتر بر نمودارهای کوچک می‌شود، درحالی‌که رنگ‌های ظریف و کمترآشکار در زمان مشاهده‌ی نمودارهای بزرگ بیشتر به‌کار می‌آید.
پیشنهادهای مفید در به‌کارگیری رنگ
برای بهره‌گیری از رنگ‌ها، روشی ثابت داشته باشید؛
از رنگ برای تأکید بر تفاوت یا تغییر بهره بگیرید؛
استفاده از رنگ‌ها را به حداقل برسانید و از رنگ برای انتقال اطلاعات مهم استفاده کنید؛
توجه کنید که کنتراست خوبی میان رنگ پس‌زمینه و رنگ متن وجود داشته باشد تا مخاطبان به‌راحتی بتوانند متن را بخوانند؛ از رنگ برای وضوح و تأکید استفاده کنید، نه برای تزیین و زیباسازی متن
نبایدهای استفاده از کمک‌های حسی
به‌کارگیری کمک‌های بصری در سخنرانی موجب می‌شود که افراد مطالب گفته‌شده را بیشتر به‌خاطر بسپارند. ولی باید از کمک‌های حسی به شکلی درست بهره بگیریم. در صورت استفاده‌ی نادرست از کمک‌های حسی، توجه مخاطبان به مطالب کاهش می‌یابد یا حواس آنها از نکات اصلی سخنرانی منحرف می‌شود.
۱. اشتباه‌های بصری
بنا بر نظر آلبرت مهرابیان، روان‌شناس مشهور، ۵۵٪ اطلاعاتی که افراد در طول هر سخنرانی جذب میکنند، بصری و ۳۸٪ اطلاعات نیز صوتی است؛ فقط ۷٪ نکات ازطریق متن به مخاطبان انتقال می‌یابد. البته صرفا افزودن چند کمک بصری به سخنرانی راه‌حل مناسبی نیست. در استفاده از کمک‌های بصری، افراد معمولا مرتکب اشتباهات زیر می‌شوند.
آ. بهره‌گیری افراطی از نقطه‌گلوله
بر اساس پژوهش انجام‌شده در دانشگاه UCLA، ارائه‌ی بصری، ۵ برابر بیشتر از ارائه‌ای که در آن از نقطه‌گلوله استفاده شده، پس از ۳ روز به‌یاد می‌ماند.
ب. تصاویر احساسات‌محور (Corny Images)
در این تصاویر، معمولا بازیگران احساساتی مانند شگفتی یا شادی را نمایش می‌دهند. مشکل اینجاست که این تصاویر ممکن است خیلی احساساتی و مصنوعی به‌نظر برسند. به‌علاوه، اگر این عکس‌ها متعلق به چند سال پیش باشد، ممکن است سبک و حالت آنها خیلی قدیمی به‌نظر برسد.
پ. بهره‌گیری از کلیپ‌آرت
دوره کلیپ‌آرت دیگر گذشته است. در گذشته، رایانه‌ها توانایی‌های کمتری داشتند و سخنرانان ناگزیر بودند از فایل‌های سخنرانی کم‌حجم و کوچک استفاده کنند تا بتوانند آنها را در یک فلاپی‌دیسک جای دهند. ولی امروزه کلیپ‌آرت در مقایسه با عکس رنگی، بسیار قدیمی به‌نظر می‌رسد.
ت. تصاویر کوچک و بی‌کیفیت
به‌طورکلی، این تصاویر از صفحات وب به‌دست می‌آیند و سپس اندازه‌ی آنها بزرگ می‌شود. این عکس‌ها به صورت فایل‌های کوچکی ذخیره می‌شوند تا بارگیری آنها سریع‌تر باشد و به همین دلیل، وقتی آنها را بزرگ می‌کنیم، کیفیت خوبی ندارند.
ث. سرقت معنوی
برداشتن تصویری از وب و استفاده از آن، کاری بسیار آسان و وسوسه‌انگیز است؛ ولی شما باید اجازه‌ی مالک کپی‌رایت را داشته باشید تا بتوانید از آن تصویر استفاده کنید.(البته اینجا ایران است وفرهنگ کپی رایت وجود ندارد و همه ی مطالب و محتواها هم این قانون را نقض میکنند و اگه این مورد رو طوری که مالک ایرانی آن معترض به کار مانباشد استفاده کردین قابل چشمپوشی است اما درست و حرفه ای تر آن است که کپی رایت را رعایت کنبد)
ج. بهره‌گیری از تصاویر تزیینی
هر تصویر می‌تواند هزاران واژه را انتقال دهد؛ پس چرا باید فقط برای خالی نبودن عریضه از تصاویر قدیمی و نامربوط استفاده کنید؟ ارتباط و تناسب تصویر با موضوع سخنرانی اهمیت بسیار زیادی دارد.
چ. کلیپ‌های ویدئویی طولانی
اضافه‌کردن ویدئوکلیپ به کمک‌های بصری مورداستفاده بسیار مفید است. ولی اگر ویدئوکلیپِ نمایش‌داده‌شده طولانی باشد، جلب توجه مخاطبان به موضوع اصلی سخنرانی دشوار می‌شود
۲. اشتباه‌های صوتی
اگر می‌خواهید در سخنرانی خود از صدا استفاده کنید، باید صدای مورداستفاده برای آن شرایط و موضوع مناسب باشد. از صدای بسیار بلند استفاده نکنید؛ زیرا صدای بلند مانع شنیدن گفته‌های سخنران شده و حواس مخاطبان را پرت می‌کند. ولی از سوی دیگر، صدای مورداستفاده نباید آنقدر آرام باشد که همه‌ی افراد حاضر در سالن نتوانند آن را بشنوند.
۳. اشتباه‌های لمسی
اگر شیئی را به جلسه‌ی سخنرانی یا ارائه می‌آورید تا مخاطبان آن را لمس و بررسی کنند، باید چند شیء را با خود بیاورید تا مخاطبان با سرعت بیشتری بتوانند آن را در سالن دست‌به‌دست بچرخانند و لمس کنند. همچنین باید در طول سخنرانی، مدت‌زمانی را به بررسی این شیء اختصاص دهید. زیرا اگر لازم باشد که مخاطبان هم‌زمان با لمس و بررسی شیء به سخنرانی شما نیز گوش دهند، طبیعتا توجه بیشتری به آن شیء خواهند داشت و نکات مهم سخنرانی شما را از دست خواهند داد.
۴. اشتباه‌های حسی
برخی افراد حساسیت زیادی به بوها دارند؛ بنابراین، اگر از این جنبه نیز در سخنرانی خود بهره می‌گیرید، باید توجه کنید که بوی موردنظر بیش‌ازحد قوی و آزاردهنده نباشد. شما باید بدون اینکه مخاطبان خود را از موضوع اصلی منحرف کنید یا آزار بدهید، سخنرانی خود را اثربخش‌تر کنید.
در پایان از توجه شما همراهان گرامی و همچنین مطالعه این مقاله از سایت سخن امید سپاسگزارم . به شما پیشنهاد می کنم مقاله افکار منفی رو نابودکن به قلم استاد امید خیریه را مطالعه کنید.
