بیایید موضوعی را برای شما در همین ابتدای کار روشن کنم: بر اساس نظر عموم مردم خودخواهی و هر رفتاری که نشانگر خودخواهی باشد، بد و ناپسند است، در این مقاله از سایت سخن امید به مواردی می پردازیم که به نفعتان است خودخواه باشید.
در صورتی که شما در موقعیتی باشید که فقط خودتان را در اولویت قرار دهید و غیر از خودتان به کس دیگر و منافع عمومی فکر نکنید، دچار خودخواهی از نوع بد و ناپسند شدید؛ اما زمانی که شما از خودخواهی به عنوان ابزاری برای مراقبت از خودتان و حتی پیشرفت فردی استفاده می‌کنید، خودخواهی در نقش سازنده و مثبت ظاهر می‌شود. همان‌طور که دیدید، خودخواهی یک صفت مطلقاً بد نیست.
از این رو، شما باید میان خودخواهی مثبت و منفی، مرز مشخصی ترسیم کنید. این کار به شما کمک خواهد کرد تا گاهی به جای جنگ بر سر تصمیم خودخواهی یا از خود گذشتگی، سریع‌تر و مؤثرتر تصمیم گیری کنید. البته در این میان اگر اطمینان و آگاهی کافی به تصمیماتتان دارید می بایست تفکرات و نظرات دیگران در مورد خودتان را نادیده بگیرید، چرا که عموماً تعبیر به «خودخواهی» اولین برداشت دیگران، از تصمیمات خودخواهانه مفید شما است.
ما به شما نه رفتار که شاید قبل از امروز فکر می‌کردید خودخواهی بود و از انجام دادن آن احساس شرمندگی می‌کردید را واکاوی خواهیم کرد و به شما خواهیم گفت که هیچ کدام از این رفتارها، حمل بر خودستایی و خودخواهی نیست بلکه بیشتر اوقات لازم و ضروری هستند.
خودخواه باشید و زندگی شخصی را از کارتان جدا کنید
آیا شما هم از جمله کسانی هستید که ساعات کاری منعطفی دارید؟ یعنی بعد از کار هم به دیگران و مشتریان خود اجازه می‌دهید که اوقات فراغت شما را درگیر خود کنند؟ اگر پاسخ شما مثبت است باید بگویم که سخت درگیر از خود گذشتگی هستید و لابد فکر می‌کنید اگر غیر این باشید خودخواه هستید. البته مقصر اصلی در این ماجرا و سوءتفاهم شما نیستید، این محیط کار و همکارانتان هستند که به شما برچسب عدم مسئولیت و تعهد شغلی می‌زنند و شما مجبور می‌شوید در ساعات بعد از کار هم پاسخگوی مشتریان و همکارانتان باشید؛ اما بدانید که این حق شما است از ساعات بعد کارتان، به هر نحو دلخواه استفاده کنید و این کار حمل بر خودخواهی نیست.
متخصصان و روانشناسان معتقد هستند که شما می‌بایست میان زندگی شخصی و زندگی حرفهای خود مرزی باریک ترسیم کنید و ساعات کاری خود از ساعات غیر آن را جدا کنید. این کار نه تنها باید به صورت حرفه بلکه باید کاملاً عملی شود. در این مورد حتی اگر برچسب خودخواهی بر تن شما زده شود، حق با شما است. بر اساس آمار به دست آمده، کسانی که تمایز کافی میان ساعت کار و غیر آن دارند، فرسودگی حرفهای و شغلی کمتری تجربه می‌کنند.
خودخواه باشید و یک روز استراحت مطلق کنید
اگر مانند من، انسان کمال‌گرایی باشید متوجه شده‌اید که یک لحظه بیکاری یا مشغول شدن به کاری به غیر از کسب درامد و شغلتان می‌تواند به منزله پوچی و هدر دادن وقت باشد. این رفتار همان‌طور که اغلب روانشناسان آن را نقد می‌کنند، عملاً پا گذاشتن بر روی خودخواهی مثبت است. علاوه بر این فرهنگی که در آن بزرگ شده‌ایم به ما یاد داده است که روز بدون کار و تلاش عملاً روز باطل و بیهوده‌ای بوده است. این تفکر گاهی خوب و گاهی بد است، لذا نباید به سرعت آن را قبول یا رد کرد. شما حتماً جملات مهمی در مورد گذر زمان همانند ابر از بالای سرتان، استفاده از هر لحظه برای پیشرفت، یک لحظه غفلت یک عمر پشیمانی، پول بیشتر در گرو تلاش بیشتر و امثال این موارد را بیش از من شنیده‌اید؛ اما در میان این همه حرف خوب و انگیزشی، سلامتی روانی و آرامش ذهنی شما در نظر گرفته شده است؟ آیا این دو به اندازه موفقیت مادی برای شما مهم و حیاتی نیستند؟
مسلماً مهم و حتی ضروری‌تر هستند. شما باید در کنار تلاش بی‌وقفه به سلامت روحی و روانی خودتان نیز توجه کنید. به همین دلیل است که نباید از خودخواهی ترسی داشته باشید. بهترین کار این است که در طول ماه، یک یا چند روز بر اساس برنامه ریزی های خودتان مشخص کنید و به خودتان قول بدهید که هیچ کاری در آن روزها انجام ندهید. این روز را « روز خودم » نام‌گذاری کنید و هر کاری که دوست دارید را انجام دهید، نه کارهایی که باید انجام می‌دادید.
از لحاظ فکری و روحی نیز خودتان را آماده پذیرش یک روز کاملاً بیکار و آزاد کنید. اگر قرار باشد فردای آن روز خودتان را به خاطر روز بیکاری که سپری کردید، محاکمه کنید عملاً خودخواهی مثبتی که قرار بود عملی شود را نقش بر آب کرده‌اید.
خودخواه باشید و حق خودتان را بگیرید
بارها شده است که با گذشت کردن، ریشه به تیشه خودخواهی مفید و مثبت زده‌ایم، تیشه‌ای از جنس قبول کردن عذرخواهی دیگران در قبال مشکلاتی که برای ما به وجود آورده‌اند. یادتان هست آخرین باری که آرایشگر اصلاح مو شما را به شکل ناشیانه‌ای خراب کرد، چه کار کردید؟ یا وقتی که مبل فروش برای شما مبلی به غیر شکلی که سفارش داده بودید برای شما حاضر کرد؟ حتی زمانی که کالایی را به صورت آنلاین و غیرحضوری خریداری کردید اما تقلبی از آب درآمد، چه کار کردید؟ می‌دانم که اکثر ما، با یک عذرخواهی ساده، اشتباهات طرف مقابل را قبول کردیم؛ اما باید بدانید که در این موارد خودخواهی کردن، اصلاً بد و ناشایست نیست. این حق شما است در قبال پولی که به آرایشگر، مبل فروش یا هر کس دیگری که قرار است به شما خدمات دهد، پرداخت می‌کنید خدمات مناسب و شایسته دریافت کنید. علاوه بر این، شما حق دارید از کسی که مقصر است، به دنبال جبران خسارت باشید.
بخشش و لطف مکرر به مرور زمان تبدیل به لطف خواهد شد. اگر برای چندمین بار اشتباه مکرر کسی را ببخشید، به مرور زمان این اشتباه مکرر تبدیل به عادت خواهد شد و دیگر شما توانایی جبران خسارت‌های زده شده به خودتان را نخواهید داشت. البته برای جبران خسارت چندین روش وجود دارد. می‌توانید به جای خسارتی که به شما زنده شده است، محصول رایگان یا تخفیف دریافت کنید. البته در مواردی ممکن است طرف مقابل در ازای خطایی که انجام داده است، مبلغ خسارت را به شما بازگرداند. در هر صورت شما بایست خودخواهی لازم را برای پس گیری حق خودتان داشته باشید.
خودخواه باشید و به بدگویی پشت سر دیگران نه بگویید
شایعه، بدگویی و حرفهای پشت سر و هر آنچه که در راستای تخریب شخصیت شما زده می‌شود در محیط کار و همچنین جمع دوستانه با کمی خرده شیشه بسیار رایج و متداول است. کمتر جمعی از انسان‌ها وجود دارد که در مورد دیگران در آن غیبتی گفته یا کسی توسط دیگری به درستی یا نادرستی نقد نشود. کسانی که عموماً در این جمع‌ها حضور پیدا نمی‌کنند از سوی دیگران متهم به خودخواهی و خودستایی می‌شوند. حتی ممکن است باعث برافروخته شدن خشم جمعی علیه آن فرد شود. واضح است که شما، اختیار دارید در جمعی که قرار است در آن شایعاتی در مورد دیگران ساخته و پرداخته شود حضور پیدا نکنید و کسی نمی‌تواند شما را به اجبار وارد آن جمع کند. به جای انتقاد از اشخاص در پشت سر آن‌ها بهتر است جرئت و همچنین جسارت نقد کردن آن‌ها پیش روی خودشان را به دست آورید و واضحا با آن‌ها در مورد مسئله‌ای که وجود دارد صحبت کنید.
ممکن است با دور شدن از جمع دوستان غیبت گویتان، شما نیز تبدیل به یکی از سوژه‌های غیبت آن‌ها شوید. مسلماً باید بدانید که این شایعات و حرفهای پشت سر نمی‌توانند نفی بر کار درست و خودخواهی مفید شما باشند.
خودخواه باشید و به پیشنهادهای دیگران « نه » بگویید
هشدار: لطفاً مهربانی را با ضایع کردن حق خودتان در زندگی اشتباه نگیرید.
چه در پرواز، چه در سینما و چه در خط ایستگاه اتوبوس شما معمولاً کسانی را مشاهده می‌کنید که با نگاهی مظلومانه دوست دارند جای شما را در صف یا جایگاه شما در موقعیت کنونی را تصرف کنند. عموماً این افراد یا با زور یا مظلوم‌نمایی این کار را پیش می‌برند؛ اما بدانید که یکی دیگر از موقعیت‌هایی که شما نباید به هیچ وجه از خودخواهی خودتان پس بکشید، همین لحظه است. کسی شما را مجبور نکرده است جایگاه خودتان را به کسی که بعد از شما وارد اتوبوس یا صف شده است بدهید و خودتان تا آخر مسیر سر پا بایستید.
البته حرفهای من به معنی خط کشیدن روی همه اصول اخلاقی نیست. بلکه روی سخن ما با آن دسته از دوستانی است که با دیدن هر مظلومیت ساختگی دل رحمی می‌کنند و خودخواهی ذاتی خودشان را فدای احساسات می‌کنند. اصول اخلاقی و انسانی حکم می‌کند در مواردی که فردی سالمند، باردار یا معلول جسمانی در کنار شما حضور داشته باشد، وظیفه دارید به او کمک کنید. این کار می‌تواند با خالی کردن جای خود در اتوبوس یا تعویض جای خود در هواپیما برای تردد راحت نیازمندان باشد.
مطمئن باشید اگر کسی به جایگاهی که شما در آن قرار دارید، احتیاج داشت قبل از خود شما آن را رزرو می‌کرد. اگر این چنین نکرده است، حق با شما است و می‌توانید کاملاً خودخواهانه عمل کنید.
خودخواه باشید و با سندرم ایمپاستر مبارزه کنید
سندرم ایمپاستر با وجود اینکه نامی ناآشنا برای اغلب مردم دارد اما شیوع و نمود زیادی از آن در بسیاری دیده می‌شود. عدم پذیرش جایگاه اجتماعی توسط خود فرد، عدم احساس شایستگی برای تقدیر شدن، تجسم نادرست ذهنی از موفقیت‌ها و موارد دیگر همگی زیر مجموعه‌ای از علائم سندرم ایمپاستر هستند. در سندرم ایمپاستر که قالبی ذهنی و فکری دارد، شخص موفقیت‌هایی را که به دست آورده است را مدیون شانس و اقبال می‌داند و با فروتنی خود را به خاطر این موفقیت‌ها سرزنش می‌کند. حتی افراد به جای احساس رضایت و خرسندی از نتایج حاصل از موفقیت، آن‌ها را برای خود ناشایست و ناقابل می‌دانند. علت بزرگ بروز سندرم ایمپاستر، زیر پا گذاشتن خودخواهی مفید و مثبت است.
نمود خارجی و عملی سندرم ایمپاستر، به شکل عدم رضایت و ناتوانی در رسیدن به جایگاه شایسته شغلی است. اگر احساس می‌کنید که شما نسبت به دیگر همکاران خود در محل کارتان وظایف سخت‌تر و مأموریت‌های مهم‌تر انجام می‌دهید و انرژی بیشتری صرف می‌کنید، بهتر است با رئیس خودتان در مورد موقعیت شغلی خودتان یا حقوقی که دریافت می‌کنید، صحبت کنید. سعی کنید به آنچه که شایسته آن هستید خودتان را نزدیک کنید و از ابراز خواسته‌هایتان و هر آنچه که لایق آن هستید، هراسی نداشته باشید. البته همه این راهنمایی‌ها زمانی می‌تواند اثربخش باشد که شما با واقع‌بینی موقعیت خود را بررسی کنید. در صورتی که شما به نادرستی تصوری از آنچه که انجام می‌دهید داشته باشید، در نهایت با دست رد به سینه خودتان و زیاده خواهی مواجه خواهید شد. از این رو، سنجیده و حساب شده عمل کنید و با خودخواهی مثبت و مفید از سد ایمپاستر عبور کنید. به یاد داشته باشید حقوق بیشتر به دنبال وظایف بیشتر و سختی کار فراوان‌تر می‌آید.
خودخواه باشید و همیشه وارد همدردی با دیگران نشوید
اگر همه دوستانتان شما را به مهربانی می‌شناسند، یا هر وقت که مشکلی داشته باشند به سراغ شما می‌آیند و یک دل سیر با شما درد و دل کرده و شما را با غم و اندوه فراوان رها می‌کنند و با زدن برچسب «مهربان‌ترین دوست دنیا» شما را راضی نگه می‌دارند، باید بدانید که سخت در اشتباه هستید و وقت آن رسیده است که با نوشته‌ای بزرگ روی شانه‌تان که همیشه دوستان عزیزتان برای گریه کردن انتخاب می‌کنند، بزنید: «من یک خودخواه هستم».
باز هم هشدار می‌دهم که این توصیه به معنی جدا شدن از همه دوستانتان و زدن دست رد به سینه آن‌ها در هنگام مشکلات و سختی‌ها نیست. شما باید بدانید که درد و دل کردن و سبک کردن غم دوستانتان هم اصول و روش‌های مخصوص به خود را دارد. می‌توانید به جای خوردن غم دوستانتان به آن‌ها پیشنهادهای سازنده بدهید، به آن‌ها کمک کنید تا احساس قربانی بودن نداشته باشند و از این‌ها گذشته به یاد داشته باشید، رابطه دوستانه‌ای درست و صادقانه است که هر دو طرف از آن راضی باشند.
اگر احساس می‌کنید که مرام دوستان شما در رابطه‌ای که با شما دارند بر اساس رابطه متقابل نیست و شما فقط به عنوان یک ضبط صوت یا بالش برای درد و دل و گریه کردن آن‌ها کاربرد دارید، بهتر است همین حالا رابطه خودتان را با آن‌ها محدود یا حتی قطع کنید. خودخواهی مفید در این موارد لازم و ضروری است.
خودخواه باشید و برای خودتان زندگی کنید
در ادامه توصیه قبلی باید گفت که زندگی کردن برای دیگران و کمک کردن به آن‌ها به هر شکلی شایسته و انسان دوستانه است اما رعایت نکردن حد اعتدال میان زندگی برای خودتان یا دیگران می‌تواند عواقب ویرانگری به دنبال داشته باشد. افراط در این روش زندگی چیزی به جز از خود گذشتگی کامل و عدم توجه به خواسته‌های خودتان نخواهد داشت.
در آرزوها و خواسته‌های شما رنگ و بویی از حضور دیگران یا خواسته‌های آن‌ها دیده می‌شود، عموماً آن‌ها نیز به شکلی از خواسته‌های شما نفع می‌برند. بر اساس نظر روانشناسان کسی به بلوغ روانی رسیده است که بتواند آرزوها و خواسته‌هایی را انتخاب و روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کند که علاوه بر سود رسانی به دیگران، خود و منافع شخصی در اولویت باشند. اگر شما بتوانید با خودخواهی مثبت به بلوغ روانی برسید، دیگر میان دو راهی بین آرزوهای خودتان و همسرتان قرار نمی‌گیرید و در صورت انتخاب مسیر درست، احساس خودخواهی نمی‌کنید. متخصصان و روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند، کسانی که می‌توانند منافع شخصی را در کنار منافع دیگران مدیریت کنند، عموماً زندگی شادتری دارند و همچنین اطرافیان همانند پدر، مادر و همسر احساس رضایت بیشتری از او در تصمیم گیری و زندگی داشتند.
خودخواه باشید و عقاید خودتان را بدون سانسور بیان کنید
توانایی بیان آزاد احساسات و عقاید به دور از خودخواهی منفی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی افراد موفق و قدرتمند است. خودخواهی منفی از جایی تبدیل به خودخواهی مفید و مثبت می‌شود که فرد عقاید دیگران و همچنین نظرات مخالف را با جان و دل قبول می‌کند و در برابر آن‌ها مقاومت نمی‌کند. اگر شما با خودخواهی نظرات دیگران را نفی کنید، دیر با زود متهم به حماقت و نادانی خواهید شد. پس به جای پافشاری مفرط بر روی نظر خودتان، انتقادها را بشنوید و اگر صادق بودند قبول کنید.
