اعتماد به نفس وعزت نفس

 اعتماد به نفس و عزّت نفس

از دیرباز تاکنون پیرامون موضوع اعتماد به نفس و عزت نفس، مقالات و کتب متعددی نوشته شده و سمینارها و کارگاه‌های گوناگون با رویکردهای متفاوت در این باره برگزار شده است. اما خیلی افراد دو مفهوماعتماد به نفس و عزت نفس   را یکی می‌دانند اما واقعیت چیز دیگری است.

فرق عزت نفس و اعتماد به نفس چیه؟

عزّت نفس به صورت خیلی ساده به معنای آن است که”من ارزشمندم و دیگران هم به نوبه‌ی خودشان دارای ارزش و اعتبارند” ولی اعتماد به نفس یعنی فردی در یک کار به خصوص از مهارت عملی و ذهنی کافی برخوردار باشد، به عبارت دیگر اعتماد به نفس یک نوع خودکارآمدی است.

اعتماد به نفس چیه؟

معادل این کلمه، همان خودباوری می‌شود. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم، اعتماد به نفس به داشتن مهارت در یک کار به خصوص برمی‌گردد. یعنی من که مهندس عمران هستم درمهارت نقشه کشی و نقشه خوانی اعتماد به نفس بالایی دارم ولی در بحث آشپزی این حس را نسبت به خودم ندارم. وقتی‌ می‌گوییم یک شخص در این کار اعتماد به نفس کافی را دارد که دو خصوصیت زیر را همزمان داشته باشد:

۱-داشتن مهارت عملی کافی در آن فعالیت

۲-داشتن تصور ذهنی مناسب مربوط به آن رشته کاری

اگر حتی یکی از موارد ذکر شده در شخص وجود نداشته باشد، آن فرد از اعتماد به نفس یا خودباوری مناسب در حوزه مربوطه برخوردار نیست.

برای بحث اعتماد به نفس سه حالت زیر رخ می‌دهد:

حالت اول: وقتی است که شخص مهارت لازم برای انجام یک کار به خصوص را دارد ولی از تصویر ذهنی مناسبی برخوردار نیست.

برای مثال فرض کنید خانم یا آقای محترمی در ابتدا تحت آموزش‌های تئوری رانندگی قرار گرفته است. سپس به مدت ۲۰ جلسه دو ساعته به صورت کامل، فنون پشت فرمان نشستن و راندن ماشین را آموخته است و در نهایت گواهینامه را هم اخذ می‌کند. در حال حاضرما می گوییم، ایشان از مهارت عملی لازم به صورت نسبی برخوردار است ولی مشکل این جاست که این فرد در زمینه باور درونی، تصور ذهنی مناسبی از خود ندارد و با خودش فکر می‌کند که ممکن است هر لحظه تصادف کند .در این حالت که شخص مهارت نسبی کافی را دارا می‌باشد اما باور ذهنی مناسبی ندارد، باز هم می‌گوییم اعتماد به نفس کافی برای ایشان در مهارت رانندگی وجود ندارد.

حالت دوم: وقتی شخص از لحاظ ذهنی، فکر می‌کند که می‌تواند از پس یک مهارت خاص برآید ولی از لحاظ عملی دارای صلاحیت لازم نیست.

تصور کنید آقایی را که بیشتر زمان خود را به دیدن انواع سخنرانی‌های جذاب دنیا و نیز شرکت در تعداد زیادی سمینار آموزش سخنوری می‌گذراند و در نظر خود فکر می‌کند که می‌تواند در مقابل جمع زیادی صحبت کند. اما همین بزرگوار وقتی که واقعاً مقابل جمعیت حتی ۱۰ نفره قرار می‌گیرد، دست و پایش را گم می‌کند، و همه مطالب از ذهنش خارج می‌شود. چون تمرین کافی نداشته و مسیر عصبی آن را ندارد. در این حالت شخص از نظر ذهنی کاملاً آماده است. اما از مهارت کافی در زمینه سخنرانی برخوردار نیست و این ترکیب باز هم نتیجه‌اش همان عدم اعتماد به نفس یا خودباوری است(البته در زمینه همان مهارت سخنوری)

حالت سوم: این حالت که وضعیت مطلوب ماست، مهارت عملی و تصور ذهنی هر دو محقق می‌شوند و نتیجه‌اش چیزی جز یک اعتماد به نفس مناسب نیست.

مرداد ماه همین امسال بود(سال ۱۳۹۷)، که یک سخنرانی کوتاه در دانشگاه روان‌شناسی دانشگاه تهران داشتم. برای اینکه بتوانم بهترین ارائه را داشته باشم، می‌بایست هم از نظر مهارت عملی و هم تصور ذهنی، خود را کاملاً آماده کنم. برای کسب مهارت عملی، متن صحبت‌هایم را چندین بار برای جمع‌های کوچک‌تر اجرا کردم و نیز جهت دستیابی به یک تصویر ذهنی مناسب، بارها این سخنرانی را در فکر خودم با تمام جزئیات از جمله صداها ، رنگ‌ها و… اجرا کردم. آن روز وقتی روی سن برای حضار کارم را شروع کردم، انگار یکبار دیگر هم قبلاً این روند را طی کرده بودم. به همین دلیل با تسلط کافی، بهترین خودم بودم. به عبارت دیگر بنده اعتماد به نفس لازم را جهت آن موقعیت با انجام عملیات فوق بدست آوردم.

درادامه تشریح مفهوم  اعتماد به نفس و عزت نفس،می خواهیم به صورت دقیق تری بحث عزت نفس را دنبال کنیم.

عزت نفس(Self Steem) اصلاً چیه؟

به زبان خیلی ساده عزت نفس یعنی من ارزشمندم و بقیه هم به عنوان یک انسان ارزشمندند. تصور کنید فردی که در زمینه کسب و کار از اعتماد به نفس بسیار بالایی برخوردار است و در مجموع ثروتمند است. همین شخص به همراه خانواده خود برای صرف شام به یک رستوران می‌رود. گارسون منو را می‌آورد و انتخاب غذا انجام می‌شود. بعد از یک ربع کارمند رستوران ، غذا را می‌آورد ولی از بخت بد بر اثر یک بی‌احتیاطی، تمام آن ، روی لباس پدر خانواده می‌ریزد. ناگهان ایشان از جایش بلند می‌شود و با لحن توهین‌آمیز آن کارگر را مورد شماتت قرار می‌دهد. کار حتی به درگیری فیزیکی می‌کشد. خلاصه حیثیت و آبروی فرد خدمتکار جلوی همکاران خودش، خدشه دار می‌شود.

این واقعه را برای شما تشریح کردم تا به این نکته تاکید کنم که ممکن است فردی در یک یا چند کار از اعتمادبه نفس بالایی برخوردار باشد ولی آن انسان برای دیگران و شخصیت‌شان هیج ارزش قائل نباشد. عیناً مثل داستانی که عرض کردم. در این حالت ما می‌گوییم آن بزرگوار از عزت نفس پایینی برخوردار است.

به عبارت دیگر عزت نفس مساله‌ای است کاملاً انسانی اما اعتماد به نفس به توانایی در یک نوع مهارت خاص برمی‌گردد.

برای هضم بیشتر مفهوم اعتماد به نفس و عزت نفس همین الان دست به کار شوید :

بررسی کنید که تا چه اندازه  برای اطرافیانتان به عنوان یک انسان، ارزش قائل هستید. هرچه این میزان بالاتر باشد یعنی شما از عزت نفس بیشتری برخودار هستید. از علامت‌هایی که می‌توانید تشخیص دهید تا چه اندازه عزت نفس دارید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-تا چه اندازه از دیگران قدردانی و تشکر می‌کنید.

-میزان حسن جویی شما از اطرافیان.

-تا کجا اشتباهات و خطاهای دیگران را می‌پذیرید

-آیا در درون خود احساس تکبر و خودپرستی می‌کنید.

-آیا قبول دارید که شما کامل نیستید.

-آیا مدام اعضاء خانواده یا دوستان را با بقیه مقایسه می کنید یا نه هرکسی را با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایش می‌پذیرد.

-آیا وقتی مشکلی رخ می‌دهد دنبال مقصر می‌گردید یا راه حل؟

-آیا وقتی اوضاع خوب پیش نمی‌رود، اهل غرغر کردن هستید یا نه؟

-آیا نسبت به مسائل و مشکلات روزانه به صورت واکنشی عمل می‌کنید؟

هدیه من به شما دوست خوبم.

پس از آشنایی با مفاهیم اعتماد به نفس و عزت نفس، این هم هدیه من به شما:

من سید امید خیریه هستم،مدرس مهارت های ارتباطی فن بیان و سخنرانی و نویسنده کتاب جراحی ارتباط.